Rationeel of onbewust?
dinsdag, 14 april 2015
In vorige artikels heb ik geschreven (1) wat stress precies is in onze biologische evolutie, (2) hoe het autonoom zenuwstelsel reageert wanneer we met een potentieel stressvolle gebeurtenis worden geconfronteerd en (3) wat er zich afspeelt in onze hormonenhuishouding.
Vandaag wil ik je iets vertellen over onze hersenen.
In het moderne leven krijgen we veel informatie binnen en is er sprake van een permanente druk om te presteren en te produceren. En dat leidt tot dezelfde emotionele reacties als die we duizenden jaren geleden hadden bij de aanblik van een dinosaurus. Het is echter niet altijd raadzaam om bij elke uitdaging te gaan vluchten of op de vlucht te slaan. Helder nadenken, je op een effectieve manier gedragen en de juiste beslissing nemen in drukke en spannende situaties is meer aangewezen. Onze hersenen hebben zich ontwikkeld in hetzelfde tempo als de menselijke evolutie.
Het primaire brein of reptielenbrein is enkele honderdduizenden jaren oud en heeft dezelfde functie als bij reptielen, vogels, vissen. Met name de basale instincten zoals honger, dorst, temperatuur vervullen om te kunnen overleven: het reptielenbrein. Het bevindt zich onderaan de schedel, net boven de ruggengraat, de hersenstam.
Vervolgens ontstonden de zoogdieren, waarbij dieren leerden in groep te leven, moederinstinct werd ontwikkeld, territorium werd beschermd. Er is hier sprake van gevoelens en samenleven, vandaar de naam emotionele of zoogdierenbrein. Dit deel van onze hersenen zit in het midden van ons hoofd en omhult het reptielenbrein.
De volgende stap in de evolutie is de mens: de cortex is gaan groeien boven en rond het emotionele brein. Dit deel van de hersenen zit net onder de schedel en maakt dat we kunnen analyseren, creatief zijn, beslissen, vooruitzien wat de mogelijke consequenties zijn van wat we zeggen of doen.
De hersenen zijn verbonden via de zenuwen met het hele lichaam. Ze scannen voortdurend het lichaam af en ontvangen van alle cellen en organen informatie, waardoor ze eventueel kunnen bijsturen. Als je lang niet gegeten hebt en je lichaam heeft voedingstoffen nodig zal je honger voelen. Van alle organen blijkt dat het hart het meeste informatie naar de hersenen stuurt. Via de Nervus Vagus, een belangrijke zenuwbaan langs de ruggengraat, is het hart verbonden met de hersenen.
Wanneer we onder stress komen, zal het hart een chaotisch patroon vertonen. Het ritme verhoogt, het slaat onrustig en op een computerscherm zal je een incoherent patroon bemerken.
In normale omstandigheden is het ons denkende brein dat de leiding heeft over wat we denken, voelen en doen.
Wanneer het hart, onder invloed van onprettige waarnemingen of gedachten, onrustige signalen naar de hersenen zendt, dan nemen de evolutionair oudere breinen het over van de cortex. Dat zijn de momenten dat je dingen zegt of doet waarvan je achteraf denkt, had ik maar even tot 10 geteld dan had ik dit niet gedaan of gezegd.
Als stress het overneemt kun je niet optimaal gebruik maken van je denkende brein omdat het emotionele brein de toegang tot je cortex belemmert. Je gaat emotioneel reageren of tot routinematig gedrag overgaan. In extreme gevallen, stel je zit in een cruiseschip dat zinkt, zal je reptielenbrein overnemen om te zorgen dat je zeker in de reddingssloep zit ten koste van anderen die je desnoods overboord duwt.
Het is dus van belang dat je, op elk moment van de dag, 7 dagen op 7, je bewust bent van je gevoelens en gedachten. Door te je emoties te leren managen zal je je brein creatiever, efficiënter en effectiever kunnen inzetten.
In een volgend artikel schrijf ik iets over gewoontes.